مردادنامه ی (9) ..

" نفس انسان حقیقتی ذومراتب و مقول به تشکیک است. در عین وحدت واجد همه ی کثرات مراتب خود و قوا و آثار قواست. به عبارت دیگر نفس هرآنچه از معقول و منقول درک می کند، در درون خود است که مترتب بر مراتب عقلی، مثالی و مادی ست. نفس در هر مرتبه با آن متحد و لواز آن مرتبه را داراست. در مرتبه ی مادی، با بدن جسمانی انسان اتحاد دارد و احکام عالم ماده را واجد است. در مرتبه ی مثالی، صورتی خیالی ست و در مرتبه ی عقلانی عقل محض. هریک ازین مراتب در باقی مراتب موثر و از آنها متاثر است نفس دائما بر اساس واردات گوناگون از عالم ماده، مثال و یا عقل در حال تحول و دگرگونی ست. اینکه در مضامین روایی بر توامانی علم و عمل تاکید شده، نشان دهنده ی ارتباط تنگانگ این دو و تاثیر هر یک بر دیگری ست. هرمقدار توجه و تمرکز نفس به امری، اعم از خیالی و اعتباری، وهمی و یا عقلی شدیدتر باشد، رنگ پذیری نفس از آن بیشتر و آثار آن مرتبه بر نفس ظاهرتر است. مثلا هنگامی که نفس در قوه ی خیال خود، تمرکز بر صورتی می نماید، ولو آن چهره در خارج موجود هم نباشد، نفس با آن صورت متحد می گردد. در این جهت تفاوتی بین اعتباریات و حقایق خارجی نیست و مهم نحوه ی تمرکز نفس بر صور مثالی در قوه ی متخیّله و یا عاقله ی درون خود است. تاکیدهای مکرر پروردگار که خداوند انسان های خیال پرداز را دوست ندارد!، ان الله لایحب کل مختال فخور، منحصر در خیالات دروغین نیست. بلکه همه ی افرادی ست که نفس آنان در فضای درونی خود در هرمرتبه با غیرتوحید مانوس است. رابطه ی نفس با این مراتب، رابطه ی ظهور و بطون یک حقیقت است. در نتیجه، چشم ظاهر فقط ابزار بینایی در عالم دنیاست و مرکز بینایی در مغز مبصَرات را پردازش می کند و به نفس ارائه می نماید و نفس در پایین مرتبه ی خود صورتی با آن را در مرتبه ی خیال متصل خلق می نماید و آن ظاهر قوه بینایی در مرتبه ی مثال است، آن نیز ظاهر برای قوه ی باصره در عوالم عقل و بالاتر نفس است. لذا آنچه ما از مدرکات محسوس در این نشئه می فهمیم، تنها پردازش آن ها در مغز و تصویری مثالی ست که ساخته می شود و نفس انسان آن را درک می کند ... "

اقتباس از رساله ی النبوات و المنامات. علامه طباطبایی ...